ผีตาโขน ตำนานและเรื่องเล่า

            งานประเพณีบุญหลวง หรือการละเล่น ผีตาโขน เป็นงานประเพณีประจำปีของชาว อำเภอ ด่านซ้าย จังหวัดเลย จะมีการจัดขึ้นหลัง วันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 6 ของทุกปี ในระหว่างช่วงปลายเดือน มิถุนายน ถึง ต้นเดือน กรกฏาคม จัดบนถนนหลายๆ สายของใน อำเภอด่านซ้าย หรือ อำเภออื่นๆใน จังหวัดเลย ในงานจะจัดให้มีบรรยากาศของความสนุกสนาน รื่นเริ่ง 

ผีตาโขน คือ ชื่อเดิมเรียกว่า ผีตามคน เป็นเทศกาลที่ได้รับอิทธิพลมาจาก มหาเวสสันดรชาดก ในทาง พระพุทธศาสนา ที่กล่าวถึง พระเวสสันดร และ พระนางมัทรี จะทำการเดินทางออกจากป่ากลับสู่ เมืองหลวง บรรดาสัตว์ป่า รวมถึงภูติผี ที่อาศัยอยู่ในป่านั้น ได้มีการออกมาส่งเสด็จ

      ถือเป็นประเพณีทุกปี ที่เกี่ยวโยงกับงาน บุญพระเวส หรือ เทศน์ มหาชาติ ประจำปี กับ พระธาตุศรีสองรัก ปูชนียสถาน ที่สำคัญของชาว ด่านซ้าย เป็นอีกหนึ่ง ประเพณีที่สามารถเรียก นักท่องเที่ยว เข้ามาได้เยอะ 

โดยกระบวนแห่ ผีตาโขน จะมีการแต่งตัวคล้าย ผี และ ปีศาจ ใส่หน้ากากขนาดใหญ่ ที่เป็นเอกลักษณ์ มีลวดลายที่ งดงามแตกต่างออกกันไป ทำการแสดงการละเล่น เต้นรำกันอย่างสนุกสนาน เป็นขบวนแห่ที่ยาวไปตามท้องถนน ของ อำเภอด้านซ้าย หรือ อำเภออื่นๆในจังหวัดเลย

ชนิดของ ผีตาโขน จะมีทั้งหมด 2 ชนิด 

1. ผีตาโขนใหญ่ จะมีการทำเป็นหุ่นรูปผี สิ่งที่นำมาทำคือไม้ไผ่สานขนาดใหญ่กว่าธรรมดาประมาณ 2 เท่า ขึ้นไป ประดับตกแต่งรูปร่าง ให้สวยงาม
2. ผีตาโขนเล็ก เป็นการละเล่นของเด็ก เด็กเล็ก เด็กวัยรุ่น หรือ ผู้ใหญ่ ทั้ง ผู้ชาย และ ผู้หญิง และเข้าร่วมสนุก ได้ทุกคน แต่ผู้หญิงจะไม่ค่อยเข้าร่วม เพราะเป็นการละเล่นที่ค่อนข้างผาดโผน และ ซุกซน

การแต่งกายของ ผีตาโขน

• ผู้ที่เข้าร่วมในพิธีนี้ จะต้องทำการแต่งตัว คล้ายกับ ผี และ ปีศาจ ใส่หน้ากากที่มีขนาดใหญ่กว่าหน้าตัวเอง โดยหน้ากากจะต้องทำจาก กาบมะพร้าวแกะสลัก และสวมศรีษะให้ได้อย่างพอดี

การละเล่นผีตาโขน

           ประเพณีผีตาโขน เป็นงานบุญใหญ่ ซึ่งเรียกกันว่า งานบุญหลวง จัดขึ้นที่ วัดโพนชัย อำเภอด่านซ้าย มีการละเล่น ผีตาโขน มีการ เทศน์มหาชาติมีการทำบุญ พระธาตุศรีสองรัก และ งานบุญต่างๆ 

การจัดงานมีการจัดงานด้วยกัน 3 วัน

                 วันแรก จะเริ่มทำพิธีตอนเช้า 04.00 – 05.00 น. คณะแสน หรือ ข้าทาสบริวาร ของเจ้าพ่อกวน จะนำอุปกรณ์ มีด ดาบ หอก ฉัตร พานดอกไม้ ธูปเทียน ขันห้า และ ขันแปด จะทำการถือเดินนำขบวนไปที่ริมแม่น้ำหมัน เพื่อทำการ นิมนตร์พระอุปคุตต์ พระผู้มีฤทธานุภาพมาก และ มักเนรมิตกาย อยู่ในมหาสมุทร เพื่อป้องกันภัยอันตราย และให้ เกิดความสุขเมื่อถึงแล้วจะมีผู้อันเชิญต้องกล่าว พระคาถา และ ให้อีกคนลงไปในน้ำงมก้อนหินใต้น้ำ ขึ้นมาถาม ว่า ใช่พระอุปคุตต์หรือไม่ ผู้ที่ยืนอยู่ข้างบนฝั่ง ต้องตอบกลับมาว่า ไม่ใช่ พองมขึ้นมาครบก้อนที่ 3 ให้ตอบว่า ใช่ นั้นแหละ พระอุปคุตต์ที่แท้จริง เมือได้พระอุปคุตต์มาแล้ว ก็นำมาใส่พานแล้วนำขบวนกลับที่หอ พระอุปคุคค์ แล้วทำการ ทักขิณาวัฏ 3 รอบ 

       จะต้องมีการ ยิงปืน และ จุดประทัด ซึ่งช่วงเวลานั้น พวกบรรดาผีตาโขนที่นอนหลับ หรือ อยู่ตามที่ต่างๆก็จะออกมาร่วมขบวน ด้วยความยินดี เต้นรำ เข้าจังหวะกับเสียงหมากกระแร่ง เป็นกระดิ่งที่ผูกกับคอวัว หรือ กระดิ่งให้เสียงดัง

                  วันที่สอง จะเป็นพิธีแห่ พระเวส ในขบวนจะประกอบไปด้วย พระพุทธรูป  1 องค์ และ พระสงฆ์  อีก 4 รูป นั่งบนแคร่หาม ตามด้วย เจ้าพ่อกวน นั่งอยู่บน กระบอกบั้งไฟ ท้ายขบวนจะเป็น เจ้าแม่นางเทียม กับ บริวารชาวบ้าน และ เหล่าผีตาโขน  เดินตามเสด็จไปรอบๆ เมือง ก่อนที่ตะวันจะตกดิน สำหรับคนที่เล่น    ผีตาโขนใหญ่ จะต้องทำการถอดเครื่องแต่งกาย ผีตาโขนใหญ่ ออกให้หมด และ นำไปทิ้งในแม่น้ำหมัน ห้ามนำเข้ามาในบ้านโดยเด็ดขาด ถือว่าเป็นการทิ้งความทุกย์ยาก และ สิ่งเลวร้ายไป 

                 วันที่สาม จะเป็นการรวมเอางานบุญ ประเพณีประจำเดือนต่างๆ ของปีมาทำการจัดรวมกันในงานบุญหลวง จะมีประชาชนมานั่งฟังเทศน์ มหาชาติ 13 กัณฑ์ ที่วัดเพื่อเป็นการสร้างกุศล และ เป็นมงคลแก่ชีวิต

ช่องทางการติดต่อ